Jamę ustną człowieka zasiedla niemal siedemset gatunków różnych drobnoustrojów. Bakterie gromadzące się na zębach tworzą płytkę nazębną, która nie usuwana powoduję próchnicę. Aby zapobiegać próchnicy oraz chorobom przyzębia używamy szczoteczek do mycia zębów. Szczoteczka jest najważniejszym elementem codziennej higieny jamy ustnej, jednak po umyciu zębów bakterie, również te patogenne, pozostają na szczoteczce. Naukowcy udowodnili, że bakterie ze szczoteczki, przy następnym myciu mogą zostać ponowne wprowadzone do jamy ustnej, co z kolei może doprowadzić do nawracających infekcji w obrębie jamy ustnej oraz powikłań jakie mogą one powodować
Co więcej, szczoteczkę najczęściej trzymamy w łazience, często takiej z toaletą, obok zlewu. Szczoteczka zbiera więc bakterie nie tylko z naszej jamy ustnej, ale również te rozproszone w aerozolu zakażonego po spuszczaniu wody (w jednej kropelce wody, znajduje się aż milion bakterii, które dostają się do atmosfery). Wilgotne środowisko, jakie panuje w łazience powoduje prawie 70% większy wzrost bakterii, które na naszej szczoteczce mogą przeżyć od kilku dni aż do tygodnia.
Dodatkowo trzymanie szczoteczek w jednym pojemniku np. w rodzinie lub używanie jednej pasty do zębów może również powodować transmisje bakterii. Szczególnie istotne jest to w przypadku dzieci, które podczas mycia zębów np. w przedszkolu odkładają swoje szczoteczki obok siebie, często dodatkowo zanieczyszczając je przez brudne ręce i palce, które najczęściej wykorzystujemy do płukania szczoteczki po umyciu zębów. Co gorsza, są one najbardziej narażone na wszelkiego rodzaju zakażenia, gdyż tak jak osoby starsze i te z chorobami współistniejącymi, mają słabszą odporność. Najlepszym rozwiązaniem na zabezpieczenie szczoteczki przed bakteriami jest stosowanie sanitizera UV, który przy pomocy światła UV oczyszcza szczoteczkę i zabija bakterie.
Często zdając sobie spraw z ilości drobnoustrojów, jaka nas otacza i chcąc uniknąć skażenia szczoteczki podczas podróży, wyjścia do pracy czy na siłownię, przechowujemy je w różnych pojemnikach, które również mogą okazać się źródłem transmisji bakterii. Dodatkowo, przechowywanie szczoteczki w szczelnie zamkniętym opakowaniu powoduje dużo większy wzrost bakterii, które lepiej rozwijają się w warunkach beztlenowych niż z dostępem do powietrza.
Jakie konsekwencje niesie za sobą brudna szczoteczka?
Liczne badania, które zostały przeprowadzone w celu sprawdzenia, jakie bakterie, wirusy i grzyby zasiedlają naszą szczoteczkę wykazały, że znajdowały się na nich bakterie Staphylococcus sp i Streptococcus sp. Ich obecność nie jest zaskoczeniem, gdyż bakterie takie jak Streptococcus mutans lub Staphylococcus aureus stanowią florę fizjologiczna jamy ustnej człowieka. Mimo to mogą być one patogenne i powodować różne choroby. S. mutans stanowi jeden z głównych czynników etiologicznych powstawania próchnicy zębów oraz zapalenia dziąseł. Choroby te mogą stać się przyczyną halitozy, czyli nieprzyjemnego zapachu z naszych ust spowodowanego najczęściej chorobami zębów i dziąseł. Ponad to, S. mutans podczas zapalenia dziąseł może przejść przez uszkodzone błony śluzowe do krwiobiegu, powodując przejściową bakteriemię oraz infekcyjne zapalenie wsierdzia, co jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci z wrodzonymi chorobami serca. S. aureus który występuje w jamie nosowo-gardlowej oraz na skórze ludzi i zwierząt może powodować zapalenie płuc, zapalenie szpiku i kości, sepse oraz infkecje ropne skóry.
Oprócz bakterii z jamy ustnej na szczoteczkach znaleziono też inne bakterie, które rozproszone były w areozlou lub pochodziły z innych zanieczyszczonych powierzchni (zlew,ręce,), W jednym z przeprowadzonych badań mikrobiolodzy badali 40 szczoteczek studentów w tym na: 40% z nich znaleziono Escherichia coli, na 25% Klebsiella, na 15% Pseudomonas aeruginosa oraz Serratia, a 5% z nich było zanieczyszczonych Enterobacter cloacae .
Bakterie te mogą wywołać zakażenia lokalne oraz ogólnoustrojowe takie jak: sepsa, zakażenia płuc, układu moczowego czy różnego rodzaju biegunki. Pseudomonas aeruginosa ( pałeczka ropy błękitnej) żyjący głownie w wodzie np. tej z kranu stanowi szczególnie istotny problem u pacjentów chorych na mukowiscydozę oraz może kolonizować również obszary przyzębia. Do tego powoduje ropne zapalenie ucha oraz infekcje oczu. Często znajdywanym na szczoteczce drobnoustrojem jest również grzyb z rodzaju Candida, który np. przy przewlekłej antybiotykoterapii może powodować grzybcie .
Jak sprawić żeby szczoteczka była czysta?
Szczoteczka, która jest rezerwuarem bakterii odgrywa znaczącą rolę w ich transferze oraz zwiększaniu ryzyka infekcji zarówno u pacjentów zdrowych, jak i z chorobami jamy ustnej czy upośledzona odpornością. Aby ograniczyć ryzyko reinfekcji i chorób ogólnoustrojowych należy systematycznie wymieniać szczoteczkę do zębów oraz po każdym użyciu ją dezynfekować. Biorąc pod uwagę, że po każdym użyciu i wraz z upływem czasu ilość bakterii na szczoteczce wzrasta, należałoby wymienić je dużo częściej niż to robimy (średnio co 3 miesiące) . Aby ograniczyć koszt, szczególnie w przypadku drogich końcówek do szczoteczek elektrycznych, ale zmniejszyć ryzyko infekcji najlepszym rozwiązaniem jest codzienna dezynfekcja główek od szczoteczki, która często jest pomijana nawet przez stomatologów, którzy ciągle przykładają do tego za mało uwagi.
Wiele metod dezynfekcji zostało już przetestowanych na skuteczność działania na bakterie zanieczyszające szczoteczki. Jedną z nich jest dezynfekcja z wykorzystaniem światła UV-C o długości fal 280nm-100nm. Lampy UV-C mają najskuteczniejsze działanie bakteriobójcze oraz zarodnikobójcze Ten typ promieniowania powoduje zmianę struktury białek i kwasów nukleinowych bakterii, co prowadzi do zmiany w budowie bakterii i reakcji chemicznych które w konsekwencji prowadzą do unicestwienia drobnoustroju. Obecnie lampy z promieniowaniem UV-C stosowane są również do dezynfekcji pomieszczeń lub powierzchni, ponieważ promieniowanie to niszczy lipidową osłonkę koronawirusa i może być pomocne w uniknięciu zarażenia Covid-19.